İmama Uymanın Şartları

İMAMA UYMANIN GEÇERLİLİK ŞARTLARI

1. Cemaatin niyetinin, imamın başlangıç tekbirinin hemen ardından / ona bitişik olması. Bu esnada cemaat hem namaza hem de imama uymaya niyet eder. 
2. Kadın cemaatin de namazının geçerli olması için, erkek imamın imamlığa niyet etmesi. Bu, kadınla erkek imamın arkasında yan yana namaza durduğunda kadının iki yanındaki ve arkasındaki kişinin namazı bozulması için de gerekli bir durumdur.  (Yani, imam imamlığa niyet etmemişse, kadının ona uyması geçersizdir. Böyle olunca da kadınla yan yana namaz kılanın namazı bozulmaz. Bozulmanın şartı, imama tabi olmaktır.) Cuma ve bayram namazlarında da bu durum geçerlidir. Çoğunluğun görüşü bu şekildedir. 
3. İmamın topuğunun cemaatin topuğundan önde olması. Cemaatin ayağı uzun olduğundan parmakları imamın parmaklarını geçse de zararı olmaz. (Ölçü, topuğun arkada olmasıdır.)
4. İmamın halinin cemaatin halinden aşağıda olmaması. İmamın nafile, cemaatin de farz kılması,  imamın özürlü cemaatin özürsüz olması gibi. 
5. İmamın kıldığı farzın, cemaatin kıldığı farzdan farklı olmaması. İmamın öğlenin farzını, cemaatin ise ikindinin farzını kılması ya da imamın bugünkü öğle namazını, cemaatin ise farklı bir günün öğle namazını kılması  gibi. Çünkü bu durumda ortaklık söz konusu olur. Halbuki imam-cemaat uyumunda ortaklık değil birlik şarttır. 
6. İmam ile cemaat arasında kadınlardan oluşan bir saffın bulunmaması. Zira Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “İmam ile arasında nehir, yol ya da kadınlardan oluşan bir saf bulunan kişinin namazı geçerli olmaz. Araya giren safta üç kadın bulunuyorsa, en son safa kadar onların arkalarındaki her saftan üçer erkeğin namazı bozulur.” Fetva bu yönde verilmiştir. Diğer erkeklerin namazları caizdir. 
7. İmamla cemaat arasına, zevrakın gidebileceği büyüklükte bir nehrin girmemesi. Sahih olan görüş budur. Zevrak, küçük bir gemi çeşididir. 
8. İmamla cemaat arasına arabanın geçebileceği bir yolun girmemesi. Bunda imama uymanın geçersiz olması için, bitişik safların bulunmaması şarttır. Namaza mani olan şey, esas fetvaya göre, iki saf sığacak kadar bir boşluğun bulunmasıdır. 
9. İmamla cemaat arasında, imamın hareketlerini karıştırmaya sebep olacak kadar büyük bir duvarın bulunmaması. Eğer böyle bir karışıklık söz konusu değilse, sahih görüşe göre imama uymak caizdir. Bu görüş, Şemsüleimme Hulvani’nin de tercihidir. Zira Allah Rasulü, Aişe validemizin hücresinde namaz kıldırıyor, cemaat de mescidde kendisine tabi oluyordu. Buradan hareketle şöyle denebilir: Mescide bitişik olup kapısı dışarı açılan mekanlardan mesciddeki imama tabi olmak, görme ya da işitme sayesinde imamın hareketlerini karıştırma söz konusu olmadıkça sahihtir. 
10. 10.İmamın binek üzerinde, cemaatin yaya olmaması ya da tam tersi. Cemaatin imamla aynı binekte bulunmaması da buna dahildir. Çünkü bunda mekan farklılığı söz konusudur. Aynı binekte olsalar, cemaat olmaları mekan birliğinden dolayı geçerli olur. 
11. 11.İmamın bir gemide cemaatin de ona bitişik olmayan ayrı bir gemide olmaması. Eğer bitişik olsalar, hükmen mekan birliği sağlandığından cemaat sahih olur. 
12. 12.Cemaatin imamdaki kendi mezhebine muhalif halleri bilmemesi. Mesela kendi mezhebine göre akan kanın abdesti bozduğunu bilen ve bu halin imamda bulunduğunu gören cemaat, o imama uyamaz. Bilmiyorsa, uyması geçerlidir.

    الدرس الرابع والسبعون

    شروط صحة الإقتداء

    وشروط صحة الإقتداء أربعة عشر شيئا: نية المقتدي المتابعةَ مقارِنةً لتحريمته، ونية الرجل الإمامةَ شرط لصحة اقتداء النساء به، وتقدم الإمام بعقبه عن المأموم، وألا يكون أدنى حالا من المأموم، وألا يكون الإمام مصليا فرضا غير فرضه، وألا يفصل بين الامام والمأموم صفٌّ من النساء، وألا يفصل نهرٌ يمر فيه الزورق، ولا طريقٌ تمر فيه العجلة، ولا حائط يشتبه معه العلمُ بانتقالات الإمام، فإن لم يشتبه لسماع أو رؤية صح الاقتداء في الصحيح، وألا يكون الإمام راكبا والمقتدي راجلا، أو راكبا غير دابة إمامه، وألا يكون في سفينة والإمام في أخر غير مقترنة بها، وألا يعلم المقتدي من حال إمامه كخروج دم.

    "وشروط صحة الاقتداء: نية المقتدي المتابعةَ مقارِنةً لتحريمته" فينوي الصلاة والمتابعة أيضا. "ونية الرجل الإمامة شرط لصحة اقتداء النساء به" لما يلزم من الفساد بالمحاذاة، ولو في الجمعة والعيدين على ما قاله الأكثر. "وتقدم الأمام بعقبه عن" عقب "المأموم" حتى لو تقدم أصابعه لطول قدمه لا يضر. 

    "وأن لا يكون" الإمام " أدنى حالا من المأموم" كأن يكون متنفلا والمقتدي مفترضا، أو معذورا والمقتدي خاليا عنه. "و" يشترط "أن لا يكون الإمام مصليا فرضا غير فرضه" أي فرض المأموم كظهر وعصر وظهرين من يومين للمشاركة ولا بد فيها من الاتحاد. 

    "وأن يفصل بين الإمام والمأموم صف من النساء" لقول النبي صلى الله عليه وسلم: "من كان بينه وبين الإمام نهر أو طريق أو صف من النساء فلا صلاة له. فإن كان ثلاثا فسدت صلاة ثلاثة خلفهن من كل صف إلى آخر الصفوف" وعليه الفتوى وجاز اقتداء الباقي. "وأن لا يفصل" بين الإمام والمأموم "نهرٌ يمر فيه الزورق" في الصحيح والزورق نوع من السفن الصغار. "ولا طريقٌ تمر فيه العجلة" وليس فيه صفوف متصلة. والمانع في الصلاة فاصل يسع فيه صفين على المفتى. "و" يشترط أن "لا" يفصل بينهما "حائط" كبير "يشتبه معه العلم بانتقالات الإمام فإن لم يشتبه لسماع أو رؤية صح الاقتداء في الصحيح" وهو اختيار شمس الأئمة الحلواني، لما روى أن النبي صلى الله عليه وسلم كان يصلي في حجرة عائشة رضي الله عنها والناس في المسجد يصلون بصلاته. وعلى هذا الإقتداء في الأماكن المتصلة بالمسجد الحرام وأبوابها من خارجه صحيح إذا لم يشتبه حال الإمام عليهم بسماع أو رؤية. 

    "و" يشترط "أن لا يكون الإمام راكبا والمقتدي راجلا" أو بالقلب "أو راكبا" دابة "غير دابة إمامه" لاختلاف المكان، وإذا كان على دابة إمامه صح الاقتداء لاتحاد المكان. "و" يشترط "أن لا يكون" المقتدي "في سفينة والإمام في" سفينة "أخرى غير مقترنة بها" وإذا اقترنتا صح للاتحاد الحكمي. "و" من شروط صحة الاقتداء "أن لا يعلم المقتدي من حال إمامه" المخالف لمذهبه "كخروج دم" سائل.