Namazların "Kamil Eda" Vakitleri

 Sabah namazını biraz geç vakitte kılmak (isfar) müstehaptır. Ancak Müzdelife’de hacı vakit girer girmez sabah namazını kılar (tağlis yapar). Çünkü bu, vacip olan Müzdelife vakfesini yapmak için daha faziletlidir.  Öğle namazını yazın her yerde biraz serin vakte bırakmak da müstehaptır. Bunun delili Efendimiz’in şu beyanıdır: “Öğle namazını serinliğe bırakın. Çünkü sıcağın şiddeti, cehennemin kaynamasından kaynaklanır.” Cuma namazı da öğle gibi değerlendirilir.  Kış, bahar ve sonbaharda ise öğle namazını vakit girer girmez kılmak müstehaptır. Zira Allah Resulü, soğukta öğle namazını hemen kılardı. Ancak bulutlu günlerde, vaktinden önce kılma riskinden dolayı biraz geciktirilebilir. Çünkü öğle vaktinin  keraheti olmadığından namazın tehiri zarar vermez.  İkindi namazının yaz ve kış tehiri müstehaptır. Çünkü Allah Resulü, ikindi namazını güneş parlak ışık saçmaya devam ettiği müddetçe geciktirirdi. Böylece öncesinde de sünnet kılmak mümkün olurdu. Bu, güneşin ışıkları değişip zayıflamadıkça ve gözü kamaştırmayacak hale gelmedikçe caizdir. Doğru görüş de budur. İkindi namazını güneş ışınları değişip göze kamaştırmayacak hale gelinceye kadar geciktirmek harama yakın mekruhtur. Bu konuda Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Bu, münafığın namazıdır -üç defa bu söz tekrar etmiştir-. Şöyle ki, biriniz ikindi namazını, güneş sararıp da gözleri kamaştırmayacak hale gelinceye kadar bekletir de sonra kalkar horozun yerden bir şey gagalaması gibi yatar yatar kalkarak acele namaz kılar, Allah’ı çok az zikreder.” Hasta ve yolcunun namazı geciktirmesi mübah değildir. İkindi namazının bulutlu günlerde, kerahet vaktine kalma riskinden dolayı  hemen kılınması ise müstehaptır. Tabi ki, vaktin girdiğinden emin olmak şarttır.  Yaz ve kış, akşam namazının vakit girince hemen kılınması müstehaptır. Akşam ezanıyla kamet arası ancak üç ayet okuyacak ya da azıcık oturacak kadar beklenebilir, daha fazla beklenmez. Çünkü Cebrail aleyhisselam, namaz vakitlerini öğretmek için geldiği iki günde de Allah Resulü’ne akşam namazını vaktin girişinde kıldırmıştır. Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Ümmetim, akşam namazını, Yahudilere benzememek için, yıldızların göründüğü vakte kadar tehir etmedikçe hayır üzere devam eder.” Akşam namazının tehiri mekruhtur. Ancak bulutlu günlerde, güneşin batışından emin olmak için biraz geciktirilebilir. Aynı şekilde, yolculuk, hastalık, sofranın hazır olması gibi durumlarda biraz geciktirmek de mekruh değil caizdir.  Yatsı namazını gecenin ilk üçte birine tehir etmek de müstehaptır. Bu mevzuda Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Ümmetime zor gelmeyeceğini bilseydim, yatsı namazını gecenin ilk üçte birine ya da yarısına kadar tehir ederdim.” Rivayetlerin toplamını değerlendirdiğimizde kışın gece yarısına kadar yatsıyı geciktirmenin mübah oluduğu neticesine ulaşırız. Çünkü yatsıdan  sonra konuşmak mekruh görülmüştür. (Gecenin yarısında ya da ilk üçte birinde kılan insan, namazını kılıp hemen yatacağından gece konuşma kerahetini işlemeyecektir.) Fakat bu geciktirme, diğer taraftan cemaati azaltmaya sebep olur. Dolayısıyla burada erken kılma mendupluğuyla geciktirme mübahlığı arasında bir çelişme söz konusudur. Böyle durumlarda mübahlık tercih edilir. Yatsı namazını gecenin yarısından sonraya bırakmak mekruhtur. Yatsının bulutlu günlerde vakit girince kılınması da müstehaptır. Zahirurrivaye’de böyle nakledilmiştir. Çünkü bulutlu günlerde namazı geciktirmek, cemaati azaltır.  Gece konuşmalarını ‘yasaklanan konuşma’ diye kayıtlı zikrettik. Bundan maksat, boş boş yapılan, geceyi ihya etmeye mani olan, sabah namazını kaçırmaya sebebiyet veren konuşmalardır. Ancak önemli bir iş için yapılan konuşmalar, Kur’an okuma, Allah’ı  zikretme, salih insanların hayatlarından konuşma, fıkıh hadis gibi sahalarda dersler yapmada bir mahzur yoktur.  Vitir namazını, gece kalkmaktan emin olanların, yatmadan önce kılmayıp gecenin sonuna bırakmaları müstehaptır. Zira Allah Resulü şöyle buyurmuştur: “Gece kalkmaktan endişe edenler, yatmadan önce vitir namazını kılsınlar. Gece kılmayı arzu edip, kalkmaktan endişe duymayanlar ise gecenin sonunda kılsınlar. Çünkü gece kılınan namazın şahitleri vardır.” Efdal olan da, vitir namazını gecenin sonuna bırakmaktır.    

الدرس الخمسون

اقامة الصلوات في أوقاتها

"يستحب الإسفار بالفجر" إلا في مزدلفة للحاج، فإن التغليس لهم أفضل لواجب الوقوف بعده بها. "و" يستحب "الإبراد بالظهر في الصيف" في كل البلاد لقوله صلى الله عليه وسلم: "أبردوا بالظهر فإن شدة الحر من فيح جهنم." والجمعة كالظهر. "و" يستحب "تعجيله" أي الظهر "في الشتاء" وفي الربيع والخريف لأنه عليه السلام كان يعجل الظهر بالبرد. "إلا في يوم غيم" خشية وقوعه قبل وقته، "فيؤخر" استحبابا "فيه" أي يوم غيم، إذ لا كراهة في وقته فلا يضر تأخيره. 

"و" يستحب "تأخير" صلاة "العصر" صيفا وشتاء، لأنه عليه الصلاة والسلام كان يؤخر العصر ما دامت الشمس بيضاء نقية، ويتمكن من النفل قبله. "ما لم تتغير الشمس" بذهاب ضوئها فلا يتحير فيه البصر وهو الصحيح، والتأخير إلى التغير مكروه تحريما، قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "تلك صلاة المنافقين - ثلاثا -  يجلس أحدكم حتى لو اصفرت الشمس وكانت بين قرني الشيطان ينقر كنقر الديك لا يذكر الله إلا قليلا ". ولا يباح التأخير لمرض وسفر. "و" يستحب "تعجيله" أي العصر "في يوم الغيم" مع تيقن دخولها خشية الوقت المكروه. 

"و" يستحب "تعجيل" صلاة "المغرب" صيفا وشتاء ولا يفصل بين الأذان والإقامة فيه إلا بقدر ثلاث آيات أو جلسة خفيفة، لصلاة جبريل عليه السلام بالنبي صلى الله عليه وسلم بأول الوقت في اليومين وقال عليه الصلاة والسلام: "إن أمتي لن يزالوا بخير ما لم يؤخروا المغرب إلى اشتباك النجوم مضاهاة لليهود". فكان تأخيرها مكروها. "إلا في يوم غيم" وإلا من عذر سفر أو مرض وحضور مائدة والتأخير قليلا لا يكره، "فتؤخر فيه" حتى يتيقن الغروب. 

"و" يستحب "تأخير" صلاة "العشاء إلى ثلث الليل" الأول، قال صلى الله عليه وسلم: "لولا أن أشق على أمتي لأخرت العشاء إلى ثلث الليل أو نصفه" وفي مجمع الروايات التأخير إلى النصف مباح في الشتاء لكراهة  السمر المنهي عنه. لكن هذا التأخير يقلل الجماعة فتعارض الإباحة والندب، فثبتت الإباحة. والتأخير إلى ما بعد النصف مكروه. "و" يستحب "تعجيله" أي العشاء "في" وقت "الغيم" في ظاهر الرواية لما في التأخير تقليل الجماعة. وقيدنا السمر بالمنهي عنه وهو ما فيه لغو أو يفوت قيام الليل أو يؤدي إلى تفويت الصبح. وأما إذا كان السمر لمهمة أو قراءة القرآن وذكر وحكايات الصالحين ومذاكرة فقه وحديث مع ضيف فلا بأس به. "و" يستحب "تأخير" صلاة "الوتر إلى" قبيل "آخر الليل لمن يثق بالانتباه" وأن لا يوتر قبل النوم لقوله صلى الله عليه وسلم: "من خاف أن لا يقوم آخر الليل فليوتر أوله ومن طمع أن يقوم آخر الليل فليوتر آخره فإن صلاة الليل مشهودة" وذلك أفضل.